৯/১১ ৰ আক্ৰমণৰ পাছত আমেৰিকাই বিচাৰিছিল তালিবানে ওচামা বিন লাডেনক আমেৰিকাৰ হাতত অৰ্পন কৰক ৷ তালিবানে নামানিলে ৷ তেওলোকে বিচাৰিলে আলোচনা ৷ তালিবানে কাটাৰত আমেৰিকাৰ লগত এক আলোচনাত মিলিত হ’ব বিচাৰিছিল ৷ আলোচনালৈ আমেৰিকা নগ’ল ৷ তাৰ পাছতে আৰম্ভ হ’ল আফগান যুদ্ধ ৷ যি যুদ্ধক আমেৰিকাই বিশ্ববাসীৰ সন্মুখত উপস্থাপন কৰিছিল আফগানিস্তানৰ মুক্তিৰ যুদ্ধ হিচাপে ৷ কিন্তু ২০ বছৰৰ সুদীৰ্ঘ যুদ্ধৰ পাছতো আফগানিস্তানৰ মুক্তি সম্ভৱ নহ’ল ৷ দেশখনৰ পৰা আমেতৰিকাৰ সেনা প্ৰত্যাহাৰৰ পাছতে আফগানিস্তানৰ ক্ষমতা তালিবানৰ হাতলৈ গুছি গ’ল ৷ ইয়াৰ লগে লগে প্ৰশ্ন উঠিছে – ২০ বছৰ যুদ্ধ চলাই যোৱা আমেৰিকাই এইবাৰ বিনাযুদ্ধে আফগানিস্তানক পাকিস্তানৰ হাতত তুলি দিলে নেকি ?
জৰ্জ বুশ্বৰ পৰা ওচামা বিন লাডেনলৈ সকলোৱে আফগান যুদ্ধক দেশখনৰ মুক্তিৰ যুদ্ধ হিচাপে বিশ্বৰ সন্মুখত তুলি ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল ৷ কিন্তু বাস্তৱ সত্যটো হ’ল – কোনো এজন ৰাষ্ট্ৰপতিৰ আমোলতে আফগানিস্তান ৰাষ্ট্ৰ গঠনৰ চেষ্টা কৰা নহ’ল ৷ সামান্য অৰ্থসাহায্যৰ বাদে মুক্তিৰ কোনো পথ তৈয়াৰ কৰা নহ’ল ৷ এতিয়া আফগানিস্তানত সেনা নিয়োগৰ নামত হোৱা ব্যয় যেতিয়া আমেৰিকাই বহন কৰিব নোৱাৰা হ’ল , হঠাৎ সেনা প্ৰত্যাহাৰ কৰি আঁতৰি গ’ল ৷ প্ৰবল অৰ্থনৈতিক চাপৰ বাবে ডোনাল্ড ট্ৰাম্পৰ সময়ৰ পৰাই যুদ্ধ সামৰাৰ কুচকাৱাজ আৰম্ভ হৈছিল ৷ এতিয়া যুদ্ধৰ খৰচ বহন কৰাটো অসম্ভৱ হৈ পৰাত জ’ বাইডেনৰ চৰকাৰে ল’লে সকলো সেনা ঘূৰাই নিয়াৰ সিদ্ধান্ত ৷ কিন্তু ২০ বছৰ আগতে যি আছিল আজিও একেদৰেই থাকি গ’ল আফগানিস্তানৰ নীৰিহ নাগৰিকসকল ৷ৰাজনৈতিক আৰু প্ৰশাসনিক পৰিস্থিতিৰ কোনো সলনি নহ’ল ৷
- Donation -
আফগানিস্তানৰ শেহতীয়া আশ্ৰফ ঘানিৰ চৰকাৰ আৰু তাৰ আগৰ হামিদ কাৰজাইৰ চৰকাৰৰ আমোলতো আফগানিস্তানৰ প্ৰশাসন আছিল সম্পূৰ্ণৰূপে দুৰ্নীতিগ্ৰস্থ ৷ সাধাৰণ মানুহৰ উন্নতিৰ কথা কোনেও চিন্তা কৰা নাছিল ৷ সেইবাবেই আজিও দেশখনত নিবনুৱাৰ হাৰ ২৭ শতাংশ আৰু দৰিদ্ৰতাৰ হাৰ ৪৫ শতাংশ ৷ যাৰ বাবে চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে সাধাৰণ মানুহৰ ক্ষোভ দিনে দিনে ঘণীভুত হৈ আহিছিল ৷ আফগানিস্তানৰ প্ৰতিখন প্ৰদেশ পৰিচালিত হয় ‘প্ৰদেশ প্ৰভু’ৰ নিৰ্দেশ মৰ্মে ৷ তেওলোকৰ থাকে নিজা সেনা বাহিনী ৷এই সেনা বাহিনীক পৰাজিত কৰিয়েই কাবুল দখল কৰিবলৈ সক্ষম হ’ল তালিবানে ৷
নব্বৈৰ দশকতো প্ৰদেশ প্ৰভুৰ সেনা বাহিনীক পৰাজিত কৰিয়েই ক্ষমতালৈ আহিছিল তালিবান ৷ একবিংশ শতিকাৰ প্ৰথমভাগত আমেৰিকাৰ সেনাৰ প্ৰৱেশৰ লগে লগে এই প্ৰভুসকলৰ ক্ষমতা লোপ পায় ৷ পৰৱৰ্তী সময়ত হামিদ কাৰজাইৰ চৰকাৰ গঠনৰ লগে লগে প্ৰদেশ প্ৰভুসকল পুণৰ চৰকাৰৰ কাষ চাপি আহে ৷ পুণৰ গঢ়ি তোলে নিজৰ সেনা বাহিনী আৰু চৰকাৰী বাহিনীৰ সহযোগত শাসন চলাবলৈ লয় ৷ এই প্ৰভুসকল আগৰ পৰাই তলিবান বিৰোধী আৰু মুজাহিদীনৰ সমৰ্থক আছিল ৷ যাৰ বাবে অতি সহজে চৰকাৰৰ বিশ্বাসী হৈ উঠে ৷ আশ্ৰফ ঘানিয়ে এই প্ৰভুসকলক অধিক ক্ষমতা দিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল ৷ যাতে তালিবানৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰোধ গঢ়ি তুলিবলৈ সক্ষম হয় ৷ কিন্তু কাৰ্যত: কোনো এখন প্ৰদেশেই প্ৰতিৰোধ গঢ়ি তোলা দেখা নগ’ল ৷ এয়াও এক ৰহস্যৰ বিষয় হৈ পৰিছে ৷
বিশ্লেষকসকলৰ মতে , আফগানিস্তানৰ কোনো এখন চৰকাৰেই গণতান্ত্ৰিকভাৱে নিৰ্বাচিত চৰকাৰ নহয় ৷ ঘানি চৰকাৰো নহয় ৷ আমেৰিকাৰ পৃষ্ঠপোষকতাতহে তেও ৰাষ্ট্ৰপতিৰ আসনত বহিছিল ৷ যাৰ বাবে সাধাৰণ মানুহৰ মন হৈ উঠিছিল আমেৰিকা বিদ্বেষী৷ তেওলোক তালিবানৰ সমৰ্থক নহয় , আমেৰিকাৰো নহয় ৷কিয়নো আমেৰিকাৰ আক্ৰমণত দেশখনৰ হাস্পতাল পৰ্যন্ত ধ্বংস হৈ গৈছে ৷ বহু নীৰিহ লোক মৃত্যুমুখত পৰিছে ৷ আগগানিস্তান চৰকাৰে কেতিয়াও ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰা নাই ৷ আমেৰিকাই সৃষ্টি কৰা পৰিস্থিতিৰ বাবেই তালিবানে আকৌ মূৰ দাঙি উঠাৰ সুযোগ লাভ কৰে ৷ একেসময়তে পাকিস্তান , চীনৰ সমৰ্থনো লাভ কৰে তালিবানে ৷তালিবানক চীনে প্ৰস্তাব দিয়ে যে যদিহে আফগানিস্তানত থকা বেইজিঙৰ বিনিয়োগ সুৰক্ষিত থাকে তেনেহ’লে তালিবান চৰকাৰক সমৰ্থন দি যাব চীনে ৷ইপিনে , ক’ৰোণা পৰিস্থিতিত ভাঙি পৰিছে আমেৰিকাৰ অৰ্থনীতি ৷ যুদ্ধৰ পৰ্বতসম ব্যয় বহন কৰি থকাতো কোনো কাৰণতে সম্ভৱ নহয় ৷ তালিবানেও আল কায়দাক ভৱিষ্যতে সুৰক্ষা নিদিয়াৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে ৷ আল কায়দাৰ এতিয়া আৰু বিশেষ শক্তি অৱশিষ্ট ৰৈ যোৱা নাই ৷ গতিকে আফগানিস্তানৰ পৰা আমেৰিকাৰ নতুনকৈ পাবলগীয়া একো নাই ৷ গতিকে তেওলোকে আফগানিস্তান পৰিত্যাগৰ সিদ্ধান্তত চূড়ান্ত মোহৰ মাৰিলে ৷
ইয়াতেই আন্তৰ্জাতিক ৰাজনীতিৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ টাৰ্ণিঙ আহি পৰে ৷ বিশ্বৰ দুই মহাশক্তিমান ৰাষ্ট্ৰ চীন আৰু আমেৰিকা সদায় বিপৰীত মেৰুত থাকে ৷ চীন যদি তালিবানৰ সমৰ্থক আছিল , আমেৰিকাই তালিবানৰ বিৰুদ্ধে ২০ বছৰে অব্যাহত ৰাখিছিল যুদ্ধ ৷ একেসময়তে চীনেও আঁৰৰ পৰা কূটনৈতিক আৰু অৰ্থনৈতিক যুদ্ধ এখন সমান্তৰালভাৱে চলাই গ’ল ৷ অৱশেষত তালিবানৰ হাতত আফগানিস্তানক তুলি দিয়াৰ ফলাফল হ’ল চীনৰ ওচৰত আমেৰিকাৰ পৰাজয় ৷ কোৱা হয় , তালিবানৰ হাতত থকা বিপুল অৰ্থ আৰু অস্ত্ৰ- শস্ত্ৰও চীন আৰু পাকিস্তানৰেই প্ৰদত্ত ৷ গতিকে , আমেৰিকাই এইবাৰ বিনা যুদ্ধই চীন – পাকিস্তানৰ হাতত আফগানিস্তানক গতাই দিয়া ঘটনা ভাৰতৰ বাবেও গভীৰ উদ্বেগৰ কাৰণ হৈ উঠিছে ৷
